مگر خدا هم خدعه می‌کند؟!

«وَلا تَمْكُرْ بى  فى  حيلَتِكَ؛ و مرا به تدبير خويش دچار نكن»

«مَكْر» در لغت عرب با آنچه در فارسى امروز از آن مى فهميم تفاوت بسيار دارد «در فارسى امروز مكر» به نقشه هاى شيطانى و زيان بخش گفته مى شود، در حالى كه در لغت عرب هر نوع چاره انديشى را «مكر» مى گويند كه گاهى خوب و گاهى زيان آور است.

«مكر» در اصل، به معناى تابيدن و پيچيدن و چاره انديشيدن و منصرف ساختن ديگرى است و به همين دليل، به هر كار انحرافى كه توأم با اخفاء و پنهانكارى باشد نيز گفته شده است و اختصاص به نقشه هاى زيان بخش كه در فارسى امروز در آن استعمال مى شود ندارد، بنابراين، هم در چاره انديشى هاى بد به كار مى رود و هم چاره انديشى هاى خوب، و در آنجا كه به خدا نسبت داده مى شود، معناى دوم آن مراد است.بنابراين، هنگامى كه اين واژه در مورد خداوند به كار مى رود به معناى خنثى كردن توطئه هاى زيانبار است.

لیکن طرح فراز«الهى  لا تُؤَدِّبْنى  بِعُقُوبَتِكَ» نشان می‌دهد مکری که منظور شده، از مکرهایی است که به واسطه خدعه و اعمال بد انسان حاصل می‌شود لذا تداوم این دعا با «وَلا تَمْكُرْ بى  فى  حيلَتِكَ» اشاره به همان كيفرها و بلاهاى ناگهانى و بيچاره كننده ای است که در قالب «مكر الهى» خداوند، مجرمان، با نقشه هاى قاطع و شكست ناپذير خداوند؛ به جزای مکر خود و اعمال بدشان می رسند.

بديهى است نقشه هاى خدا بر نقشه هاى همه پيشى مى گيرد، چرا كه آنها معلوماتى اندك و محدود دارند و علم خداوند بى پايان است، آنها براى پياده كردن طرحهاى خود قدرت ناچيزى دارند در حالى كه قدرت او بى پايان است.

البته باید دانست تأخير كيفر الهى  در برابر خدعه انسان ، دليل بر پاكى و درستى انسان، و يا ضعيف و ناتوانى پروردگار، نیست، و ناز و نعمتهايى را كه آنان در آن  غوطه ورند، نشانه تقرب به خدا نیست، چه بسا اين پيروزيها و نعمتهايى كه به انسانها مى رسد مقدمه مجازات استدراجى پروردگار باشد، خدا آنها را غرق نعمت مى كند و به آنها مهلت مى دهد و بالا و بالاتر مى برد، اما سر انجام چنان بر زمين مى كوبد كه اثرى از آنها باقى نماند و تمام هستى و تاريخشان را درهم مى پيچد.چرا که«وَ يَمْكُرُونَ وَ يَمْكُرُ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَيْرُ الْماكِرِينَ؛آنها نقشه مى كشند و چاره مى انديشند، و خداوند هم چاره جويى و تدبير مى كند و خداوند بهترين  چاره  جويان و مدبّران است»

به عنوان نمونه کسانی که حد اكثر نيروى فكرى و جسمانى خويش را براى نابود كردن پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله به كار بردند، لیکن  خداوند به وسيله چند تار عنكبوت مسير تاريخ بشريت را تغيير داد! اين منحصر به جريان هجرت نيست بلكه تاريخ انبياء نشان مى دهد كه همواره خداوند براى درهم كوبيدن گردنكشان از ساده ترين وسائل استفاده مى كرده گاهى از وزش باد، و زمانى از انبوه پشه ها، و گاهى از پرنده كوچك ابابيل، و مانند اينها، تا ضعف و ناتوانى بشر را در برابر قدرت بى پايانش آشكار سازد، و او را از فكر طغيان و سركشى باز دارد.

    منبع مطلب: makarem.ir