​
آیت الله طالقانی :  

«نماز جمعه مظهر کاملی است از صف توحیدی تمام ملت های مسلمان، و در عین حال آگاهی، تنبه، هوشیاری، افشا کردنِ دسایسِ دشمن و مطلع کردن همه مسلمانان به وظایف و مسئولیت هایی که دست کم در مدت یک هفته در پیش دارند.
نماز جمعه صف عبادت، صف حق پرستی، صف روابط قلوب و وجدان های بیدارِ خداپرستان، در عین حال صف نظام، صف جنگ، صف فرماندهی و فرمانبری است. از این جهت برای امام جمعه شرایط خاصی قایلند که هم بتواند فرماندهی کند، هم بتواند آگاهی بدهد و از حوادثی که در پیرامون کشورهای اسلامی و جامعه مسلمان ها، [و] دسیسه های زیر پرده است، مسلمانان را آگاه کند».

آنچه از اهمیت نماز جمعه خواندید سخنان اولین امام جمعه تهران، در اولین نماز جمعه تهران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است. سخنانی که با گذشت چهل سال از عمر خود و پیروزی انقلاب ، به خوبی عمق اعتقاد شخصی گوینده خود را به درستی آنان نشان میدهند؛ درستی که ما آن و تاثیر آن را بعد از 40 سال به خوبی می بینیم.

در روز شنبه، چهار ربیع الاول ۱۳۲۹ ق. آیت الله سید ابوالحسن طالقانی صاحب فرزند پسری شدند که نامش را محمود گذاشتند. ایشان دوران کودکی را تا ده سالگی در روستای گلیرد طالقان بودند، خواندن و نوشتن و مقدمات علوم اسلامی را نیز در آنجا آموختند و در نزد پدر که عالمی سیاستمدار بودند مبارزه با استبداد و ایستادگی در برابر ظلم را یادگرفتند.

ایشان سپس همراه خانواده به تهران آمدند این آمدن، همزمان بود با دوران دیکتاتوری رضاخان و مبارزه روحانیون علیه وی ، موضوعی که نقش بسزایی در شکل گیری تفکر سیاسی ایشان داشت. به طوری که بعد ها بخاطر مبارزه بر علیه استبداد مدت زیادی را زندانی و شکنجه شدند

رهبر معظم انقلاب اسلامی در سال 1389 در سخنان خود بیان می کنند:
آقای طالقانی اهل فكر نو بر محور دین و با تمرکز بیشتر بر روی قرآن و نهج البلاغه [بود]؛ یعنی ایشان اصلاً اینجوری بود. لكن همه‌ی ابعاد شخصیت آقای طالقانی بُعد روشنفکری دینی نیست. یك بُعد مهم بُعد مبارزه است. خیلی‌ها روشنفكر بودند اهل مبارزه نبودند؛ روشنفكر دینی هم بودند اهل مبارزه نبودند؛ همان خصلت عمومی تقریباً [همه‌] روشنفكران دیروز و شاید بعضاً امروز ما در آنها هم بود كه من یك وقت از یك نمایشنامه‌ای نقل كردم آقای روی ایوان [را] كه پائین نمی‌آید توی مردم نمی‌آید با متن قضیه كار ندارد با میدان كار ندارد، بالای ایوان می‌نشیند تماشا میکند حرف میزند! خب خیلی از روشنفکرهای دینی اینجوری بودند [اما] آقای طالقانی نه، اهل عمل بود؛ یعنی توی میدان بود، احساس درد میكرد حقیقتاً؛ این را ما كه با ایشان معاشر بودیم – رفت و آمد میكردیم- میدیدیم، محسوس بود در ایشان، واضح بود كه آدمی اهل درد بود و میخواست مبارزه كند؛ لذا تبعات مبارزه راهم قبول كرد [و به] زندان افتاد؛ هیچ اظهاری از آقای طالقانی بالواسطه [یا] بی‌واسطه نقل نشد؛ [البته] من هیچوقت با ایشان هم‌زندان نبودم، اما هم‌زندانهای ایشان هم نقل می کنند؛ خود ما هم دیدن ایشان میرفتیم – گاهی از مشهد كه من می‌آمدم، روزهای ملاقات می رفتم زندان قصر – از پشت میله‌ای صحبت میکردند؛ دائم روحیه می دادند.

من دادگاه تجدید نظر ایشان، توی دادگاه بودم. یك صورت ظاهری درست كرده بودند كه هر كس میخواهد بیاید. یك سالن كوچكی گذاشته بودند آقای طالقانی و دیگران نشسته بودند، ما هم آمدیم به عنوان تماشاچی آنجا نشستیم. در وقت تنفس، من اول‌بار آنجا آقای طالقانی را از نزدیک دیدم. از دور ایشان را می‌شناختیم و اسمش را شنیده بودیم اما از نزديك، من اول‌بار آنجا ایشان را دیدم. منشِ آقای طالقانی توی این دادگاه اصلاً روحیه‌بخش بود؛ خودِ منش ایشان. ایشان توی آن دادگاه نشسته بود، یك عصا هم دستش گرفته بود، با بی‌اعتنائی تمام؛ رئیس دادگاه اسم متهمین را می‌آورد كه بلند شوند خودشان را معرفی کنند؛ ایشان نه بلند شد، نه خودش را معرفی كرد؛ همان طور نشسته بود! آن رئیس دادگاه هم یك سرلشکری بود، هی دو بار سه بار تكرار كرد؛ ایشان هم بی‌اعتنا نشسته بود و به نظرم شاید این را هم گفت: خب من را كه می‌شناسید، من محمود طالقانی‌ام! یک آدم اینجوری‌ای بود، یعنی آدم مبارز، متکی به نفس، دارای اعتماد به نفس، متکی به خدا.(۱۳۸۹/۱۲/۰) با این حال ایشان حتی در زندان هم با همبندهای خود نماز جمعه برگزار می کردند. 

با برپایی حکومت جمهوری اسلامی، آیت اللّه طالقانی از طریق یکی از شخصیت های بزرگ کشور، برگزاری نماز جمعه در سر تا سر ایران را به امام پیشنهاد کردند که با موافقت ایشان، این مراسم وحدت بخش در سراسر میهن اسلامی برگزار گردید. بر این اساس به دستور مستقیم حضرت امام نخستین نماز جمعه تهران به امامت آیت اللّه طالقانی در پنجم مرداد 1358 در دانشگاه تهران برپا شد و بیش از یک میلیون نفر در آن شرکت کردند.

​
آیت الله طالقانی حدود 7 نماز جمعه را در تهران امامت داشتند؛ نماز جمعه ای که به یاد لاله های پرپر 17 شهریور در بهشت زهرا در سال 1358 برگزار کردند آخرین نماز جمعه ای بود که به امامت ایشان برگزار شد چرا که متأسفانه دو روز بعد از آن ملت در تاریخ 19 شهریورماه به سوگ رحلت جانسوز ایشان نشست.

امام خمینی ره درپیام تسلیت د توصیف شخصیت آیت الله طالقانی ایشان را ابوذر زمان میخوانند و چنین می فرمایند «آقای طالقانی یک عمر در جهاد و روشنگری و ارشاد گذراند. او شخصیتی بود که از حبسی به حبسی و از رنجی به رنج دیگر در رفت و آمد بود و هیچ گاه در بهار بزرگ خود سستی و سردی نداشت. من انتظار نداشتم که بمانم و دوستان عزیز و پر ارج خودم را یکی پس از دیگری از دست بدهم. او برای اسلام به منزله حضرت ابوذر بود و زبان گویای او چون شمشیر مالک اشتر برنده بود و کوبنده. مرگ او زودرس بود و عمر او پربرکت».
همچنین رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز طی سخنانی در ۱۳۹۵/۰۵/۲۵ در دیدار اعضای ستاد بزرگداشت آیت‌الله سیدمحمود طالقانی خود ایشان را چنین توصیف میکنند:

《آقای طالقانی در عین صفا و صداقت و راستی و درستی،یکی از خصوصیّات آقای طالقانی، اعتماد به نفس بود؛ مطلقاً تحت تأثیر قدرتها و ظواهر و مانند اینها قرار نمیگرفت.

آقای طالقانی، در مقابل امام تواضع میکردند. من تواضع ایشان را در مقابل امام دیدم، هم در غیاب و هم در حضور امام.

بنده هر وقت تهران می‌آمدم منزل آقای طالقانی حتماً یک یا دو بار میرفتم، می‌نشستیم دو ساعت با ایشان صحبت میکردیم؛ آدم لذّت میبرد از صفا و صداقت این مرد. 
آقای طالقانی کمال تواضع را در مقابل امام میکردند؛ این آدمی که آن جاه و جلال آن دستگاه‌ها برایش صفر بود و هیچ نبود، در مقابل امام تواضع میکرد.

 

آقای طالقانی واقعاً سزاوار و شایسته‌ی این است که از ایشان تجلیل بشود، احترام بشود؛ نگذارید نام و خصوصیّات ایشان فراموش بشود و نسبت‌های واقعی ایشان با انقلاب، تبدیل بشود به نسبت‌های غیر واقعی.》
کلید واژه ها: سید محمود طالقانی، آقای طالقانی، ابوذر زمان، امام خمینی، رهبر معظم انقلاب، اولین امام جمعه، اولین نماز جماعت.
منابع:
www.farsi.khamenei.ir
www.hawzah.net